Wielkie sukcesy były dopiero przed nimi. Jednak te, które już odnieśli, spowodowały, że nabrali dużej pewności siebie. Podbudowały się ich odwaga twórcza i indywidualizm, wzrósł zapał do poszukiwania nowych możliwości ekspresyjnych. Coraz częściej więc zaczęli mijać się z zastanym porządkiem muzyki i śmielej kształtować nowe jej zasady.

Carl Philipp Emanuel, drugi syn najsłynniejszego z Bachów, rozwinął skrzydła, gdy znalazł zatrudnienie jako klawesynista Fryderyka II – księcia, który niedługo później wstąpił na tron króla Prus. Mimo że słynący z zamiłowania do sztuki Hohenzollern nie darzył młodego Bacha szczególną sympatią i nie zaliczał do ulubionych twórców (wyżej bodaj cenił własne utwory), to uznanie udało mu się zdobyć właśnie na królewskim dworze. Przyznał później, że wtedy po raz pierwszy komponował bez skrępowania. Owocem tego czasu są koncerty na instrumenty klawiszowe, które miał pisać prawdziwie swobodnie i myśląc wyłącznie o sobie.

Z kolei Wolfgang Amadeus Mozart, tworząc tak zwane koncerty wiedeńskie (powstałe w Wiedniu), myśleć miał zwłaszcza o interesach. Szczęśliwie zakończyła się premiera jego opery Uprowadzenie z Seraju i chyba na fali tego sukcesu kompozytor postanowił dać reklamę swych nowych utworów w prasie, zachęcając do kupna ich wydań. Z koncertów był zresztą zadowolony, o czym donosił w liście do ojca: „Są bardzo błyskotliwe, przyjemne dla ucha, lecz nie jałowe […]. Tu i ówdzie są fragmenty, które usatysfakcjonują koneserów, ale są one napisane tak, by nie-koneserzy też byli usatysfakcjonowani, choćby i nie wiedząc, dlaczego”.

Niezależnie jednak, czy utwór miał cel komercyjny, Mozart – jak Bach – myśli w dziele przede wszystkim o sobie i przemawia indywidualnym głosem. Najlepszym tego przykładem jest Koncert A-dur, spośród koncertów wiedeńskich najintymniejszy, nowatorsko oszczędny i przemycający osobisty hołd – cytat z uwertury La calamità de cuori autorstwa swego mentora, Johanna Christiana Bacha, przyrodniego brata Carla Philippa Emanuela.

Piotr Mika („Ruch Muzyczny”)