150 lat temu na świat przyszedł Arnold Schönberga, kompozytor awangardowy, którego dzieła z powodzeniem przetrwały próbę czasu. Zanim odrzucił stary porządek organizacji dźwięków, poznał go dogłębnie, studiując partytury twórców rożnych epok. Początkowo pisał w duchu późnego romantyzmu, naśladując również dzieła dawnych mistrzów. Zgłębiwszy tajniki technik kompozytorskich, z wielkim zaangażowaniem dzielił się swoją wiedzą, wychowując kolejne pokolenia kompozytorów. Wraz ze swoimi uczniami Albanem Bergiem i Antonem Weberem tworzył grupę znaną dziś jako „druga szkoła wiedeńska”. Do największych osiągnięć Schönberga należy sformułowanie zasad techniki dwunastotonowej, która znosiła hierarchiczne relacje między dźwiękami. Podczas koncertu jego wczesna kompozycja Verklärte Nacht zabrzmi obok dzieł reprezentantów „starej szkoły wiedeńskiej” – Ludwiga van Beethovena i Wolfganga Amadeusa Mozarta. Tytuł i pozamuzyczna treść tego utworu czerpią inspiracje z poematu Richarda Dehmla Rozświetlona noc, przedstawiającego trudną rozmowę kochanków na tle rozgwieżdżonego nieba. Choć powstałe u zmierzchu romantyzmu dzieło nie zwiastuje jeszcze przyszłych dodekafonicznych dokonań Schönberga, nie można mu odmówić subtelności oraz wizjonerskich rozwiązań harmonicznych i wyrazowych.
Bartłomiej Gembicki