Szanowni Państwo,

informujemy, że z powodu choroby Baiba Skride nie wystąpi w koncertach symfonicznych 24 i 25 lutego 2023. Partię solową w Koncercie skrzypcowym op. 33 Carla Nielsena wykona Johan Dalene.

Poemat symfoniczny Don Juan był dziełem dwudziestoczteroletniego Ryszarda Straussa, pierwszym z serii dziewięciu programowych utworów symfonicznych, nawiązujących do formy utrwalonej w muzyce przez Berlioza i Liszta. Impulsem i inspiracją poetycką był tu wiersz romantycznego poety austriackiego Nikolausa Lenaua, którego wybrane strofy kompozytor umieścił na partyturze swego dzieła. Przedstawiają one nie cynicznego uwodziciela, lecz symbol radości życia, pełnej młodzieńczego zapału i nie cofającej się przed niczym namiętności. Pierwsze wykonanie dzieła Straussa miało miejsce w Weimarze 11 listopada 1889 roku, pod batutą kompozytora, i przyniosło mu wielki i trwały sukces.

Ludwik Erhardt

Praca nad Koncertem skrzypcowym op. 33 nie była dla Carla Nielsena łatwym procesem. Utwór dedykowany węgierskiemu skrzypkowi – Emilowi Telmányi’emu, zięciowi kompozytora – powstał w 1911 roku. Nielsen rozpoczął pracę latem, gdy na zaproszenie Niny Grieg (wdowy po najsłynniejszym norweskim kompozytorze) odwiedził posiadłość Troldhaugen w Bergen. Dążąc do osiągnięcia „najwyższej jedności”, łączącej „treść i ładunek popularny, pokazowy, ale nie powierzchowny” kompozytor odszedł od tradycyjnej, trzyczęściowej formy. Wymagający materiał utworu podzielony został na dwie części: każdą otwiera wolny wstęp z rozbudowaną partią solisty, po czym następuje zasadniczy ustęp w szybszym tempie, stanowiący pełnoprawny dialog wirtuozerii z orkiestrowym patosem.

Skomponowany w 2023 roku utwór Ivana Vrublevskyi’ego Moment of Silence, dedykowany ofiarom rosyjskiej agresji na Ukrainę, zostanie wykonany po raz pierwszy przez Orkiestrę Filharmonii Narodowej, dokładnie w rocznicę od rozpoczęcia wojennej napaści. Monometria – podporządkowanie całego planu rytmicznego jednej wartości rytmicznej – przebijająca z dźwięków partytury skłania do refleksji, przywołując skojarzenia z narastającym biciem zranionego serca.

Jan Lech

Mając w pamięci awantury z 1883 roku, towarzyszące pierwszemu wykonaniu III Symfonii F-dur op. 90, Brahms wybrał na miejsce narodzin IV Symfonii e-moll op. 98 Meiningen, niewielkie miasto w środkowych Niemczech, które w owym czasie słynęło z doskonałego teatru dramatycznego i świetnej orkiestry, prowadzonej przez Hansa von Bülowa. Podczas koncertu 25 października 1885 roku IV Symfonia podbiła serca słuchaczy, którzy zażądali powtórzenia trzeciej części (Allegro giocoso), ustępu o nietypowej budowie: brak w nim tria, czyli kontrastującej części środkowej. Z kolei Finał ma postać passacaglii z trzydziestoma dwoma wariacjami, których temat pochodzi z kantaty Johanna Sebastiana Bacha Nach dir, Herr, verlanget mich BWV 150, co licznym interpretatorom dało asumpt do rozważania niejasnej kwestii religijności kompozytora.

Ludwik Erhardt