Prezentowane podczas koncertu dwa wybitne dzieła wokalno-instrumentalne łączy zbliżony czas powstania (1944 i 1962 rok) oraz szczególnie ważne i w obu przypadkach bardzo indywidualne znaczenie ich twórców w historii muzyki XX wieku. Radykalnie różni zaś język dźwiękowy, a także kontekst ideowy i estetyczny, do którego nawiązują obaj kompozytorzy.
Trzy małe liturgie o Obecności Bożej to dzieło w szerokim sensie religijne, wywiedzione z głębokiej, osobistej wiary Oliviera Messiaena. Utwór, oparty na własnych tekstach kompozytora, jest kontemplacją wyobrażenia Bożej Obecności: w człowieku, w świecie stworzonym, w Bogu samym. Przeznaczony na bardzo nietypową obsadę wykonawczą, zadziwia i przykuwa uwagę przede wszystkim swym brzmieniem (pastelowym, świetlistym, ulotnym), a także bogatą, skomplikowaną fakturą. Emanuje aurą mistycznego spokoju, medytacji, wewnętrznej ciszy.
Kanwą ideową dla powstania XIII Symfonii „Babi Jar” Dmitrija Szostakowicza były tragiczne wydarzenia masowego mordu ludności żydowskiej przez nazistów w wąwozie Babi Jar pod Kijowem w 1941 roku, opisane w wierszu Jewgienija Jewtuszenki. Dzieło Szostakowicza wykorzystuje także inne utwory rosyjskiego poety, zawierające odniesienia do życia codziennego w powojennej rzeczywistości radzieckiej. Dramatyczny i monumentalny charakter Symfonii, nie stroniącej też od groteski, kompozytor osiągnął poprzez zastosowanie zarówno masywnego brzmienia orkiestrowego, jak i – przede wszystkim – obsady wokalnej, nawiązującej do tradycji muzyki cerkiewnej (głos basowy i chór męski).
Robert Losiak
