Trudno wskazać osobę, która nigdy nie słyszała choć fragmentu Czterech pór roku Antonia Vivaldiego. Otwierające zbiór Il Cimento dell’armonia e dell’inventione cztery koncerty skrzypcowe stały się wizytówką nie tylko samego kompozytora, ale i wzoru formy barokowego koncertu instrumentalnego. W cieniu czterech słynnych utworów pod względem zasięgu ich współczesnej recepcji znajduje się osiem pozostałych koncertów wchodzących w skład op. 8 Wenecjanina. Zawarty w tytule cyklu „spór między harmonią a wyobraźnią” zdaje się odnosić do idei przyświecającej Vivaldiemu przy tworzeniu zbioru. Trzyma się on dość ściśle zasad barokowej kompozycji, utrzymując komplet koncertów w trzyczęściowej formie, z szybkimi częściami skrajnymi i wolnym ogniwem środkowym. Również ich wewnętrzna struktura formalna nie jest specjalnie zaskakująca. Nie brak tu jednak ilustracyjnej inwencji kompozytora, który ponad połowie koncertów nadał tytuły programowe, wskazując na treści pozamuzyczne, jak choćby „La caccia” (Polowanie) w Koncercie B-dur RV 362. Być może poszukiwanie inspiracji w przyrodzie i otaczającym świecie to forma dialogu z wcześniejszym L’Estro Armonico op. 3, gdzie inspirację zrodziła harmonia?

Po prostu… Filharmonia! Projekt 1:

Już w starożytnej Grecji Arystoteles wyróżniał sztuki naśladujące przyrodę, zaliczając do nich (częściowo) także muzykę. Antyczny filozof dopatrywał się źródła rozkoszy obcowania z muzyką w jej zgodności z naturą, podkreślając wagę empirycznego pojmowania sztuki muzycznej. Praktycznego spojrzenia nie unikał trzynastowieczny teoretyk Johannes de Grocheo, który jako jedyny opisał pełnię brzmienia Paryża swoich czasów. Ukazując funkcjonujące wówczas gatunki muzyczne, pozostawił on jedną z nielicznych charakterystyk uprawianej wówczas muzyki świeckiej. Niemal 200 lat później kolejny teoretyk, Johannes Tinctoris, również skupił swoje zainteresowania wokół kompozycji sobie współczesnych. Odzwierciedleniem jego gustów był przygotowany dla neapolitańskiej księżniczki Mellon Chansonnier. Dźwięków otaczającej natury nie brakowało też u weneckiego mistrza baroku – Antonia Vivaldiego. W zbiorze Il Cimento dell’armonia e dell’inventione op. 8 kompozytor wprowadził sugestywne tytuły koncertów, które wprost wskazują na inspiracje brzmieniowe pochodzące z otaczającego go świata. Poza najsłynniejszymi Czterema porami roku, zilustrował on między innymi dźwięki towarzyszące polowaniu.

Daniel Laskowski